“Zero waste” hay “không rác thải” là khái niệm đề cập đến những nỗ lực giảm lượng rác được tạo ra, bằng cách giữ cho tiêu dùng và lượng rác thải ở mức tối thiểu. 

Nhiều thành phố và tập đoàn trên thế giới đang nỗ lực mở rộng phạm vi của các hoạt động “không rác thải”. Trong những năm gần đây, các vấn đề về nhựa đại dương và tránh lãng phí thực phẩm, một phần của chiến lược không rác thải cũng được chú ý đến.

Những thành phố không rác thải trên thế giới

Năm 1996, Canberra, thủ đô của nước Úc trở thành thành phố đầu tiên trên thế giới đưa ra cam kết không rác thải. Sau đó, khái niệm này dần lan rộng đến các thành phố trên thế giới, có thể kể đến như Toronto ở Canada và San Francisco ở Hoa Kỳ.

Đặc biệt, ở New Zealand, quốc gia với mức độ nhận thức về môi trường đặc biệt cao, có khoảng 70% đô thị ban hành tuyên bố không rác thải.

Tại Nhật Bản, sau khi thị trấn Kamikatsu ở tỉnh Tokushima đưa ra tuyên bố đầu tiên, khái niệm “không rác thải” đã lan rộng trên toàn quốc. Hiện nay, nhiều đô thị tại xứ sở hoa anh đào đã và đang thúc đẩy mục tiêu này. Kể từ tháng 1 năm 2022, có 5 thành phố ở Nhật Bản đã cam kết thực hiện không rác thải:

• Thị trấn Kamikatsu, tỉnh Tokushima
• Thị trấn Oki, tỉnh Fukuoka
• Thành phố Minamata, tỉnh Kumamoto
• Thị trấn Ikaruga, tỉnh Nara
• Thành phố Miyama, tỉnh Fukuoka

Thị trấn Kamikatsu, tỉnh Tokushima

Kamikatsu là một thị trấn có thiên nhiên trù phú, nằm cách Thành phố Tokushima khoảng một giờ đi ô tô. Thị trấn được bao phủ bởi những ngọn núi và khung cảnh nông thôn thanh bình này đã ban hành tuyên bố không rác thải đầu tiên ở Nhật Bản vào năm 2003.

Kamikatsu cũng đã đưa ra một cam kết không rác thải mới vào ngày 18/12/2020 bao gồm những điều mà địa phương này muốn thực hiện trong tương lai.

Thị trấn Kamikatsu không thực hiện bất kỳ việc thu gom rác nào. Thay vào đó, cư dân mang chai, lọ. đến trạm phân loại, nơi chúng được phần thành 45 loại khác nhau. Trong khi đó, rác thải thực phẩm của mỗi hộ gia đình được sử dụng làm phân hữu cơ.

Hiện tại, tỷ lệ tái chế của Thị trấn Kamikatsu là hơn 80%. Tại Zero Waste Center (Trung tâm Không rác thải) trong thị trấn, có một khách sạn nơi du khách có thể tìm hiểu và trải nghiệm về không rác thải.

Thị trấn Oki, tỉnh Fukuoka

Thị trấn Oki nằm ở quận Mizuma thuộc tỉnh Fukuoka, đã đưa ra “Tuyên bố Mottainai” vào năm 2008. Tại trung tâm về môi trường trong thị trấn, rác không cháy được được phân thành 29 loại để xử lý. Thị trấn cũng phân loại và thu gom tã dùng một lần để tái chế, được xem là nỗ lực tái chế loại rác thải này được ghi nhận đầu tiên ở Nhật Bản. 

Rác thải thực phẩm được tập kết tại cơ sở lên men khí metan “Oki Circular Center Kururun” và chuyển thành phân hữu cơ để phục vụ cho ngành nông nghiệp của thị trấn. 

Ngoài ra, thị trấn đã thành lập cả trạm ven đường và nhà hàng phục vụ thực phẩm địa phương cho người dân. Những cơ sở này vận hành nhằm mục đích xây dựng cộng đồng để kết nối môi trường, nông nghiệp và nông sản địa phương.

“Tuyên bố Mottainai” của Oki được ban hành với mục đích xem xét lối sống lãng phí hiện tại, từ đó tạo nên một thị trấn mà thế hệ mai sau không phải trả giá vì lối sống hôm nay. Năm 2005, thị trấn xử lý 2.295 tấn rác cháy được, đến năm 2018, số lượng đó đã giảm xuống còn 914 tấn.

Thành phố Minamata, tỉnh Kumamoto

Bệnh Minamata là một trong bốn căn bệnh nguy hiểm do ô nhiễm, đã xảy ra ở thành phố Minamata, tỉnh Kumamoto vào những năm 1950, do thủy ngân hữu cơ thải ra từ một nhà máy hóa chất địa phương. 

Khoảng thời gian kinh khủng đó đã mang đến nhiều bài học cho thành phố, và vào năm 2009 “Tuyên bố Minamata về xây dựng cộng đồng không rác thải” được ban hành với mục đích ngăn chặn rác thải xâm chiếm sự sống.

Với quyết tâm không phụ thuộc vào các bãi chôn lấp, thành phố đã hủy bỏ việc xây dựng trung tâm xử lý chất thải công nghiệp, bắt đầu phân loại và thu gom rác thực phẩm. Hiện nay, chính quyền Minamata đang tích cực thúc đẩy việc phổ biến máy xử lý rác thực phẩm Kiero bằng cách cho người dân mượn sử dụng miễn phí. 

Thành phố cũng đã ban hành tuyên bố “Kiến tạo thành phố kiểu mẫu vì môi trường”. “Kế hoạch cơ bản về môi trường của thành phố Minamata lần thứ 3” được thông qua năm 2020 đang thúc đẩy giảm thất thoát lương thực và thực hiện mục tiêu 3R (Reduce/giảm thiểu, Reuse/tái sử dụng và Recycle/tái chế).

Thị trấn Ikaruga, tỉnh Nara

Thị trấn Ikaruga ở tỉnh Nara nổi tiếng là nơi tọa lạc của Chùa Horyuji, một trong những công trình kiến trúc bằng gỗ cổ nhất thế giới.

Chính quyền Ikaruga ủng hộ lối sống coi trọng tài nguyên. Vào năm 2017, thị trấn đã ban hành “Tuyên bố Ikaruga Mahoroba”, nhằm loại bỏ việc sử dụng phương pháp đốt và chôn lấp rác thải.

Kể từ đó, họ đã giảm lượng khí thải hàng năm bằng cách xem xét hệ thống thu gom rác và các phương pháp xử lý. Năm 2018, thị trấn đã đạt được tỷ lệ tái chế rác là 54,1%, vượt xa mức trung bình là 20%. 

Địa phương này vẫn đang cố gắng hơn nữa để cải thiện tỷ lệ tái chế, thông qua các hành động như thiết lập một trạm thử nghiệm nơi rác được phân thành 35 loại khác nhau.

Thành phố Miyama, tỉnh Fukuoka

Sau Thị trấn Oki, Thành phố Miyama trở thành đô thị thứ hai ở tỉnh Fukuoka cam kết không rác thải. Năm 2020, “Tuyên bố thị trấn tái chế tài nguyên Thành phố Miyama” được ban hành với mục đích dạy cho trẻ em, những người chịu trách nhiệm cho thế hệ tiếp theo về môi trường; lập ra các cơ sở hỗ trợ giảm thiểu chất thải, thúc đẩy tái chế cũng như giảm chi phí xử lý.

Smart Energy Co., Ltd, doanh nghiệp được thành phố tài trợ, đang xúc tiến các nhà máy điện mặt trời, pin lưu trữ và xe điện với mục đích sản xuất và tiêu thụ năng lượng cho thành phố.

Thành phố có những nỗ lực độc đáo để tránh lãng phí, bao gồm việc sử dụng Biomass Center Refrain, trung tâm thu gom và khai thác khoảng 130 tấn rác thải địa phương mỗi ngày để sản xuất điện và phân bón; thành lập một nhóm hỗ trợ nhằm thúc đẩy việc phổ biến phân loại rác thực phẩm.